Over Johann Sebastian Bach: tegen de stroom in met 20 kinderen

• Johann Sebastian Bach (Duitsland, 1685-1750)
• Beroemde stukken: Brandenburgse Concerten (1721), Matthäus-Passion (1727), Weihnachtsoratorium (1734), Goldberg-variaties (ca. 1741)
• Stroming: Barok
• Bijzonder: Bach verwekte maar liefst twintig kinderen, waarvan er vier, allen zoons, ook componist werden
• En ook: hij verwerkte in zijn composities graag de getallen 14 en 41, omdat die in de numerologie aan zijn naam verbonden waren
• Quote: dirigent Sir John Eliot Gardiner over Bach: ‘Je verbaast je voortdurend: hoe lukt het hem toch om van a naar b te komen?’

Over Johann Sebastian Bach

Een van de wonderlijkste episodes uit het leven van Johann Sebastian Bach vond plaats in de gevangenis. De dertiger, met thuis een groeiend gezin, had ontslag genomen aan het hof van Weimar, omdat hij elders beter betaald zou gaan worden. De hertog nam deze belediging niet en liet hem arresteren. Een stoïcijnse Bach gebruikte zijn maand in de cel overigens goed: hij schreef diverse orgelstukken.

Het is typerend voor Bach, die uiteindelijk altijd tegen de stroom in zijn eigen pad probeerde te volgen. Des te opvallender is het dat de componist, wars van autoriteit als hij was, het grootste deel van zijn leven werkte in dienst van machthebbers. Als kapelmeester en cantor schreef hij aan de lopende band missen, cantates en andere gelegenheidswerken, die direct werden gerepeteerd en uitgevoerd. Veel ervan zijn niet bewaard gebleven, maar meer dan 1100 stukken wel. Samen vormden ze een revolutie in de muziekgeschiedenis, die eeuwen later nog naklinkt.

Altijd wilde Bach het maximale halen uit instrumenten, die vaak nog volop in ontwikkeling waren. Dat mondde nog wel eens uit in ruzietjes met de musici, waarbij pruiken door de lucht vlogen en deuren werden dichtgesmeten. Bach bracht bovendien het idee van meerstemmigheid tot nieuwe hoogten. In plaats van de hoofdrol te hebben of er juist maar een beetje bij te hangen, kreeg elke stem zijn eigen kracht en inhoud. Het resultaat was méér dan de som der delen.

Bachs muziek was echter niet alleen inventief, maar heeft ook een grote emotionele zeggingskracht. Die zeldzame combinatie zorgde ervoor dat componisten hem bleven zien als inspirator. De verering door het publiek heeft in de laatste eeuw bijna religieuze vormen aangenomen. Een bijzondere wending voor een man die het zelf allemaal niet zo indrukwekkend vond: ‘Alles wat je moet doen is de juiste toon aanslaan.’ Dat is precies wat hij heeft gedaan.