Home
  1. Zoeken
  2. Concerten
  3. Menu
  4. Inloggen
Rafael Payare c Antoine Saito

Het wonder van klassieke muziek: waar moet ik beginnen met luisteren?

Deel 2 van onze korte online cursus waarin we je meenemen in de wereld van klassieke muziek

Nu we ongeveer weten wat klassieke muziek is en hoe het eraan toegaat in de concertzaal, kunnen we eens kijken naar welke muziek er nu precies op het programma staat. Wat zijn de tophits van de klassieke muziek? Waar kun je beginnen met luisteren?

Johann Sebastian Bach – Matthäus-Passion

Om ‘de Matthäus’ kunnen we niet heen. Het stuk duurt zo’n drie uur en dat was voor de kerkbezoeker in Bachs tijd flink afzien: halverwege het stuk nog even een preek van een uur, een kapot orgel en een laag uitvoeringsniveau. Dat is vandaag de dag gelukkig anders en dan blijkt pas echt hoe prachtig de Matthäus-Passion is. Kort samengevat: de evangelist vertelt zingend het lijdensverhaal van Christus en is, samen met Christus zelf, de belangrijkste solist. Zij wisselen af met andere solisten en het koor, en het orkest begeleidt. De hele Matthäus is mooi, maar 'Erbarme dich' is wel het meest geliefde deel uit het stuk. Niet voor niets staat deze aria altijd bovenaan de Klassieke Top 400.

Als je meer koorwerken uit Bachs tijd wilt horen, luister dan ook eens naar muziek van Händel, zoals 'Hallelujah' uit de Messiah. Ga je voor instrumentale muziek? In de Brandenburgse Concerten van Bach hoor je solopartijen voor zo’n beetje alle instrumenten uit die tijd.

Ludwig van Beethoven – Vijfde en Negende symfonie

Pam-pam-pam-paaaam: het begin van de Vijfde symfonie ken je zeker. Alsof het noodlot van zijn doofheid op de deur bonst. Beethoven grijpt je meteen beet en laat je geen moment meer los. De symfonie zit vol storm en strijd en mondt uit in een grote overwinningsmars in het laatste deel.

Ook in de Negende symfonie bewaart Beethoven het hoogtepunt voor het vierde deel. Orkest, koor en solozangers, alles en iedereen komt samen in de Ode an die Freude. En zelfs oost en west: middenin het deel heeft Beethoven een Turkse mars geïmiteerd. 'Alle Menschen werden Brüder', zingt het koor. Daar kunnen we vandaag nog steeds inspiratie uit halen.

Een leuke manier om meer over Beethoven te leren is de film Immortal Beloved. En wil je weten hoe de symfonie zich na Beethoven verder ontwikkelt? Luister dan naar bijvoorbeeld de Derde symfonie van Brahms, de Zevende symfonie van Bruckner en de Achtste symfonie van Mahler.

Franz Schubert – Erlkönig

De dood, het bovennatuurlijke, het spannende… daar kon je een romanticus als Schubert voor wakker maken. En voor liederen: hij schreef er zo’n zeshonderd en een van de beroemdste is Erlkönig. De zanger in dit lied vertolkt vier rollen: de verteller, de vader, het kind en de elfenkoning. De verteller begint en beschrijft hoe een vader en kind te paard door een donker bos rijden. De elfenkoning lokt het kind, dat steeds banger wordt, terwijl de vader niets merkt. Aan het einde van het lied houdt de vader het kind, dood, in zijn armen. Het steeds wanhopigere kind, de opdringerige elfenkoning en de spannende pianopartij maken dit tot een spectaculair lied. Meer liederen van Schubert luisteren? Die Schöne Müllerin en Winterreise zijn twee prachtige liedcycli: sets van liederen met een doorlopend verhaal. Voor Franse liederen kun je bij Fauré terecht.

Frédéric Chopin – Nocturnes

Spelen, componeren, denken en voelen: Chopin deed alles vanuit de piano. Grote complexe werken en relatief eenvoudige korte stukken, hij schreef het allemaal. Bijzonder geliefd zijn de Nocturnes, oftewel ‘nachtstukken’. De rechterhand van de pianist speelt daarin mooie melodieën, die soms wel geïmproviseerd lijken, en de linkerhand speelt de begeleiding. De ene nocturne is beroemder dan de andere, maar het zijn stuk voor stuk juweeltjes. Ben je klaar voor een groter werk van Chopin? Luister dan naar zijn Eerste ballade. Dat stuk ken je misschien van de film The Pianist. Een echte pianoliefhebber moet ook het Tweede pianoconcert van Rachmaninoff eens gehoord hebben.

Claude Debussy – Prélude à l’après-midi d’un faune

Less is more, moet Debussy gedacht hebben. Terwijl de Duits-Oostenrijkse muziek van Mahler en Wagner steeds grootser werd in de loop van de negentiende eeuw, kwam Debussy met een tegengeluid uit Frankrijk. Een geluid van subtiliteit, suggestie en sfeer. Hij liet zich in Prélude à l’après-midi d’un faune inspireren door een gedicht over een faun, een mythologisch wezen. Hierin speelt de faun op een panfluit en dat is terug te horen in de solopartij voor de fluit. In het kleine orkest spelen verder onder meer twee andere fluiten en twee harpen. Debussy heeft zo een kleurrijke droomwereld gemaakt waarin het niet zozeer gaat om de precieze tekst van het gedicht, maar om de sfeer.

Meer Franse klanken? Luister dan ook eens naar het strijkkwartet van Ravel.

Igor Stravinsky – Le sacre du printemps

Dat was even schrikken! Een fagot die zo hoog speelt dat het haast geen fagot meer lijkt, ruwe samenklanken in het orkest en stevige ritmes. En dat voor een ballet! De dansers wisten ook niet wat hen overkwam: vreemde dansbewegingen, rare kostuums en steeds een andere maatsoort. En het verhaal ging ook niet bepaald over een leuke toverwereld of een knappe prins. Nee, over een prehistorische jonge vrouw die zichzelf als offer aan de goden dood moest dansen. Dat was Le sacre du printemps. Bij de première in Parijs brak chaos uit in de zaal, maar inmiddels weten we hoe Stravinsky met dit stuk de deuren heeft geopend naar de nieuwe muziek. Niet voor niets heeft Walt Disney het gebruikt in de film Fantasia. De filmbeelden van vuurspuwende vulkanen en hemellichamen geven wel aan hoe krachtig ‘de Sacre’ is.

Na Le Sacre du Printemps

Natuurlijk is er nog veel meer. Vooral in de twintigste en éénentwintigste eeuw zijn er veel verschillende soorten klassieke muziek. Houd je van tangomuziek? In Libertango van Astor Piazzolla komt het samen met klassiek. Jazz en klassiek versmelten in Rhapsody in Blue van George Gershwin. Een meditatief, muzikaal landschap hoor je in Canto ostinato van Simeon ten Holt. Een componist als geen andere is Olivier Messiaen en de echte avonturier kan bij Pierre Boulez en Karlheinz Stockhausen terecht.

Binnenkort nodigen we je uit voor deel 3 van deze korte cursus: wie zijn die beroemde componisten?