Anna Lucia Richter over Winterreise: ‘Ik wachtte tot mijn stem er klaar voor was’

Afgelopen mei werd Anna Lucia Richter nog bejubeld door de pers tijdens het Mahler Festival in Het Concertgebouw. Naar aanleiding van haar vertolking van Mahlers Kindertotenlieder met het Budapest Festival Orchestra behoorde ze volgens de Volkskrant tot ‘de sterren van het festival’, mede dankzij haar ‘hartverscheurend mooie zanglijnen’ en ‘piekfijne intonatie’. Ook in de Kleine Zaal was de gevierde Duitse mezzosopraan al regelmatig te gast. Haar vorige liedrecital Licht! vond plaats in maart 2023. Nu keert ze terug naar Het Concertgebouw met Schuberts Winterreise.

Hoewel deze liedcyclus meestal wordt uitgevoerd door een bariton, is Anna Lucia Richter niet de eerste vrouw die Schuberts meesterwerk uitvoert in Het Concertgebouw. Onder anderen Angelika Kirchschlager en Nathalie Stutzmann gingen haar voor. En vergeet niet de prachtige opnames van grootheden als Christa Ludwig en Brigitte Fassbaender.

Interpretatie

Waarom heeft ze zelf zo lang gewacht met het programmeren van Winterreise? ‘Met ander repertoire ben ik altijd heel voortvarend geweest en heb ik juist niet gewacht tot ik ouder was. Daarom had ik al vóór mijn dertigste een groot repertoire opgebouwd. Maar met Schubert lag dat anders. Ik ben met zijn muziek opgegroeid – in mijn familie zongen we veel, speelde bijna iedereen piano en luisterden we vaak naar opnames van legendarische zangers als Hermann Prey en Dietrich Fischer-Dieskau. Toch had ik altijd het gevoel dat ik Winterreise niet te vroeg moest zingen. Ik houd eigenlijk niet van de professorale houding dat je moet wachten tot je vijfenveertigste om dit soort repertoire te mogen zingen – Schubert was zelf nog maar begin dertig toen hij deze liederen schreef, dus waarom zou ik ze dan niet mogen zingen? Maar de interpretatie die ik voor ogen had, zat tot voor kort nog niet in mijn stem. Ik wist dat ik teleurgesteld zou zijn als ik het te vroeg deed. Dus besloot ik te wachten.’

Ik wist dat ik teleurgesteld zou zijn als ik Winterreise te vroeg zou zingen

Discussie

‘Bovendien is er vaak discussie als een vrouw deze liedcyclus zingt. Eerder voelde ik me nog niet zelfbewust en moedig genoeg om dat dan tóch gewoon te doen, maar nu wél. De musicologen met wie ik deze kwestie heb besproken, hebben mij ook geen wetenschappelijke argumenten kunnen geven dat het ongepast zou zijn om als vrouw Winterreise te zingen. In Schuberts tijd – en zelfs nog een eeuw later – was het heel normaal dat vrouwen mannelijk repertoire uitvoerden en andersom. Denk aan Amalie Joachim (1839–1899), die Winterreise en Dichterliebe zong, of omgekeerd aan Brahms’ collega Raimund von zur-Mühlen (1854–1931), die Schumanns Frauenliebe und -leben vertolkte.'

De thema’s die Schubert aanroert, raken iedereen

‘Het idee dat vrouwen alleen “vrouwelijke” liederen zouden moeten zingen, ontstond pas in de loop van de twintigste eeuw. En tegelijkertijd is het een ontzettend ouderwetse gedachte dat er zoiets bestaat als “vrouwelijk” en “mannelijk” liedrepertoire. De thema’s die Schubert aanroert, raken iedereen. In dat opzicht was men tweehonderd jaar geleden eigenlijk veel moderner dan nu.’

Empathie

‘Voor mij gaat het er vooral om hóé je zingt. Je kunt deze liederen interpreteren vanuit het personage zelf – de eenzame wandelaar die is afgewezen door zijn geliefde – maar ook vanuit de rol van verteller. Zo zing ik Winterreise: als een verteller die met het personage meeleeft. De hemelse muziek van Schubert, die het verhaal zoveel diepgang geeft, vraagt wel om flink wat empathie. Vóór mijn dertigste zou ik daar wellicht meer moeite mee hebben gehad, omdat mijn eerste levenscrisis toen nog moest komen.’

Ik worstelde met existentiële vragen

‘Tijdens de covidpandemie is er bij mij, zoals bij zovelen, ontzettend veel gebeurd; ik worstelde met existentiële vragen. Het is dan ook geen toeval dat ik juist in die periode voor het eerst op de gedachte kwam dat de tijd rijp was om met Winterreise te beginnen. Dat ik deze grootse muziek nu eindelijk zelf ga uitvoeren samen met Daniel Heide, en dan ook nog in die prachtige, intieme Kleine Zaal van Het Concertgebouw, is een langgekoesterde droom!’