Karina Canellakis: ‘In Nederland heerst geen glamourcultuur’

Karina Canellakis is op z’n zachtst gezegd druk. Op de ochtend van dit interview kreeg ze een filmcrew over de vloer van haar Amsterdamse appartement, erna was het tijd voor een nóg aantal interviews met de geschreven pers en natuurlijk repetities met ‘haar’ Radio Filharmonisch Orkest (RFO).

Dat laatste doet ze in deze weken zoveel als mogelijk. Wagners Siegfried komt er namelijk aan; op 25 november dirigeerde Canellakis dit derde deel uit Der Ring des Nibelungen. Het was een grote wens van de New Yorkse om deze dramatische opera uit te voeren met het RFO. ‘Als voormalig violist maar ook als dirigent leef ik al een hele lange tijd met de opera’s van Wagner. In de loop van de afgelopen jaren heb ik hier en daar stukken eruit gedaan. Dat ik nu de kans krijg om Siegfried in zijn totaliteit te dirigeren, en dan ook nog eens in deze specifieke concertzaal, is gewoonweg geweldig.’

Karina Canellakis © Marie-Louise Hodge

Goed op elkaar ingespeeld

In de Grote Zaal van Het Concertgebouw staat Canellakis niet voor het eerst; intussen heeft ze er al meer dan vijfentwintig keer gedirigeerd. Maar het gaat allesbehalve vervelen, zegt ze. ‘Elke keer is het weer speciaal, ik denk nooit: o, zijn we hier weer. Inmiddels ken ik de zaal, dat scheelt.’

Zij en ‘haar’ RFO zijn intussen goed op elkaar zijn ingespeeld. Dat heeft even geduurd, want vlak nadat Canellakis in 2019 werd aangesteld als chef-dirigent van het gezelschap, brak de coronapandemie uit. Een bizarre en pijnlijke tijd voor iedereen, een absolute rampperiode voor muzikanten, aldus Canellakis. ‘Als chef deed ik mijn openingsconcert, daarna volgde nog één programma met het orkest, en vervolgens kreeg ik een telefoontje: géén concert. Natuurlijk bleven we als gezelschap samenspelen, maar we konden het niet delen met het publiek. En dat is wat muzikanten nodig hebben: een levend, enthousiast, loyaal publiek. Een volle zaal met op iedere stoel een kont: je kunt het met niets vergelijken! Nu we dat weer voor ons hebben, kunnen we echt voluit gaan en echt laten zien wat we kunnen.’

Het RFO is in topconditie; elk project dat we het afgelopen jaar hebben gedaan was een geweldige ervaring

2023 is wat Canellakis betreft dan ook een topjaar, met in Het Concertgebouw behalve Wagners Siegfried onder meer Mahlers Eerste symfonie, De klokken van Rachmaninoff en Bruckners Negende symfonie. Het RFO en zij zijn op dreef; ze is erg trots op ‘haar’ orkest. ‘Het RFO is in topconditie; elk project dat we het afgelopen jaar hebben gedaan was een geweldige ervaring.’

Canellakis is erg blij met de band die ze, na vier jaar als chef, heeft opgebouwd met de orkestleden. Dat is volgens haar zeker niet vanzelfsprekend. ‘Als dirigent ligt het voor de hand dat je je geïsoleerd en afgescheiden van de groep kunt voelen. Maar dit orkest geeft mij echt het gevoel dat ik deel uitmaak van de groep. Dit had ik eigenlijk al vanaf het prille begin: tijdens de repetities is iedereen hard en serieus aan het werk, maar tijdens de pauzes kletsen we wat af met elkaar. Alsof we goede vrienden zijn. Dat vind ik nou echt heerlijk aan Nederland: er heerst geen glamourcultuur, iedereen hier is gelijk. Zo sta ik ook graag in het leven.’

Tijdens de repetities is iedereen hard en serieus aan het werk, maar tijdens de pauzes kletsen we wat af met elkaar

Karina Canellakis dirigeert het Radio Filharmonisch Orkest in Het Concertgebouw © Eduardus Lee

Als dirigent wil ze de orkestleden het gevoel geven dat ze gezien worden, net zoals dirigent Bernard Haitink dat bij háár deed toen ze zelf nog violist was. ‘Tijdens elk concert dat we speelden was er minstens één moment waarop hij me recht in de ogen aankeek. Ik wachtte altijd op dat moment, het gaf me het gevoel dat ik er mocht zijn. Dit doe ik nu, al dan niet onbewust, ook zelf bij mijn eigen orkestleden.’

Unieke positie

Canellakis heeft dan ook veel zin in de toekomst met het RFO, waar ze veel plannen voor heeft. ‘Om te beginnen willen we het eerste orkest worden op Elon Musk’s ruimteschip…’ Ze barst in lachen uit. ‘Grapje! We kijken in ieder geval uit naar spannende concerten die in aantocht zijn, zoals de Achtste symfonie van Sjostakovitsj. Die is nu, gezien alle oorlogen wereldwijd, helaas enorm actueel.’

Het RFO staat sinds 1945 in dienst van de Nederlandse Publieke Omroep en is prominent aanwezig in de concertseries op NPO Klassiek. Daarmee heeft het orkest een unieke positie in Nederland, die Canellakis alleen maar hoopt te versterken. ‘We blijven innoveren om een nieuw en groter publiek te bereiken. Zo maken we nu bijvoorbeeld vaker beelden van hoe het er achter de schermen aan toe gaat. Veel mensen vinden klassieke muziek elitair, maar van alle orkesten in Nederland is het RFO misschien wel het meest toegankelijk. Je hoeft maar de radio aan te zetten en kunt gratis naar ons luisteren. Als Amerikaanse, waar klassieke radiostations al hun subsidie kwijt zijn geraakt en zijn verdwenen, waardeer ik dit op een ontzettend diep niveau.’

Op de fiets naar Het Concertgebouw

Het mag duidelijk zijn: Canellakis voelt zich thuis in Amsterdam. Samen met haar man en twee kleine kindjes – ‘ze zijn allebei in Amsterdam geboren, dus echte Amsterdammers!' – woont ze in Amsterdam-Zuid. Naar Het Concertgebouw gaat ze op de fiets. ‘Behalve vandaag; want helaas is mijn fiets gisteren gestolen. Ook dat is Amsterdam, toch? Maar los daarvan: ik ben gek op mijn buurt en gek op mijn fiets, het is ongelooflijk dat je hier van de ene kant van de stad binnen no-time naar de andere kant kunt lopen of fietsen… De sfeer hier is ontspannen. Heel anders dan in New York, waar het er agressief en luid aan toe gaat. Erg uitputtend.’

Klassieke muziek is een belangrijk educatief middel

Tussen de repetities met het RFO door, ontdekt ze graag nieuwe restaurants in haar buurt of struint ze door het Van Gogh Museum. Maar evengoed spendeert ze graag tijd met haar gezin in haar huis, waar klassieke muziek uiteraard vaker wel dan niet op staat. ‘Klassieke muziek is een belangrijk educatief middel. Het houdt kinderen van de schermen. Daarnaast leren ze om samen te werken, respect te hebben voor anderen… muziek is erg krachtig, ontdek ik steeds maar weer – als dirigent én nu als moeder.’