Marina Mahler: ‘De verbeelding moet worden aangeslingerd’
do 15 mei 2025 - 3 minuten leestijd - Tekst: Vrouwkje Tuinman - Foto: Eduardus Lee
Voor Marina Mahler is de muziek van haar grootvader deel van een missie: jonge mensen bereiken én hun een betere toekomst nalaten. ‘Zijn muziek nodigt uit je te verdiepen in de ander, in de natuur. Dat is wat de wereld nodig heeft.’
‘Wat in Amsterdam gebeurde in 1920, bij het eerste Mahler Feest, was niet alleen de erkenning van de muziek van mijn grootvader. Het was ook het moment dat prominenten uit allerlei landen, onder wie Schönberg, een manifest in zijn geest ondertekenden. Met de Eerste Wereldoorlog achter de rug streefden zij naar een toekomst waarin muziek een helende rol zou krijgen, een spirituele brug zou vormen tussen volkeren die ver uit elkaar lagen. Dit was een groot statement en het is nog altijd relevant. In de huidige situatie laten we op geen enkele manier een betere wereld na aan onze kinderen en kleinkinderen. We hebben nodig dat de verbeelding aan wordt geslingerd, het vermogen om ons iets voor te kunnen stellen buiten de eigen vierkante meter. Kunst en muziek kunnen dat.’
Als kind werd ik afgeschermd van Mahlers werk
Huis zonder verleden
‘Dat Mahler levens kan transformeren, weet ik vooral sinds mijn moeder er niet meer is, omdat ik er nu dagelijks over word benaderd. Als kind werd ik afgeschermd van zijn werk. Op mijn zevende namen we de boot naar Amerika om bij mijn oma Alma te gaan wonen in een huis zonder foto’s, zonder tekens van een verleden. Mijn beeldhouwende moeder stond elke ochtend vroeg op en begon te beitelen. Dat gaf me een geweldige basis: wat het betekent om iets te maken, om volledig toegewijd te zijn. We spraken thuis over het hier en nu, de politiek, de maatschappij, muziek en kunst. Pas toen ik ouder werd merkte ik dat mensen speciaal naar Los Angeles kwamen om naar haar vader te vragen – niet naar haar eigen werk. Het kwam haar op een gegeven moment de neus uit.’
Zanger van de natuur
‘Mahler noemde zich ooit “de zanger van de natuur”. Dit aspect staat hoog op de agenda van de Mahler Foundation die ik een aantal jaar geleden heb opgericht. We werken onder meer geregeld met het briljante, jonge Orchestra for the Earth uit Oxford, dat op het festival een kamermuziekversie van de Vierde symfonie uitvoert. Dirigent John Warner laat voor elke tournee een nieuw werk schrijven. Dit keer komt dat van de extreem begaafde Sebastian Black. De musici geven een deel van hun gage aan een lokale milieubeweging. Voor elk verkocht ticket wordt bovendien een boom geplant. Allemaal prachtige en inspirerende voorbeelden van positieve verandering.’
‘Al in mijn jeugd verscheen Silent Spring, een dapper boek van bioloog Rachel Carson, waarin ze beschreef hoe we ons milieu vernietigen. Niemand luisterde. Nu pas, nu de ramp zich voltrokken heeft, willen we erover horen. En dan vooral de jongeren.’
Marina Mahler tijdens het Mahler Festival, luisterend naar het NHK Symphony Orchestra, Tokyo © Milagro Elstak
Krachtige rol
‘In tijden die turbulent, agressief en gevaarlijk zijn, moeten de kunsten een heel prominente en krachtige rol spelen. Zich verbinden aan grote onderwerpen. Reageren. Méér doen dan schoonheid en afleiding bieden. Wat dat praktisch inhoudt? Bijvoorbeeld verder kijken dan het typische concertpubliek, dat een kaartje kan betalen en de muziek allemaal al kent. Mahlers composities stippen dingen aan waar ook jongeren het over hebben – maar dan moeten ze die wél kunnen horen. Wat mij betreft kan een fringe-programma niet uitgebreid genoeg zijn. Dat Mahler echt aanwezig is in de stad Amsterdam, die haar zevenhonderdvijftigste verjaardag viert. Bijvoorbeeld dat je ergens Mahler’s Universe kunt zien, de tien films die we hebben gemaakt over de symfonieën. Of dat je buiten op het Museumplein naar een symfonie kunt luisteren. Wat maakt ons die akoestiek uit? Laten we het gewoon samen beleven.’
De muziek van mijn grootmoeder vertelt ons iets over vrijheid, over de positie van de vrouw
Liederen van Alma
‘Dit keer is er ook een concert rondom mijn grootmoeder Alma. Het werd tijd. Haar muziek is prachtig en vertelt ons iets over vrijheid, over de positie van de vrouw. Over letterlijk zelf je eigen lied mogen zingen – of niet natuurlijk, want Alma werd beperkt door Gustav, die het belachelijk vond om twee componisten in één gezin te hebben. Later voelde hij zich daar heel slecht over. Muzikaal en filosofisch liep hij enorm op zijn tijd vooruit, maar als man en echtgenoot niet – je kunt blijkbaar niet alles tegelijk. Veelzeggend is dat Alma haar liederen in een doos stopte die ze “de doodskist” noemde. Het deksel gaat de laatste jaren open. In totaal schreef ze zo’n honderd liederen. Ik hoop vurig dat een aantal daarvan hier en daar uit archieven zal opduiken. Hoe meer ik ze hoor, hoe meer ik ontroerd ben door de schoonheid ervan.’
