Over Johannes Brahms: klarinetliefhebber vol zelfrelativering

• Johannes Brahms (Duitsland, 1833-1897)
• Beroemde werken: Vioolconcert, symfonieën, Ein deutsches Requiem, liederen, pianoconcerten
• Stroming: Romantiek
• Fan van: Beethoven, Mozart, Haydn, Bach. Van de eerste had hij een buste staan. Brahms verzamelde eerste drukken van muziek en handschriften van zijn helden.
• Hobby: buiten zijn. Een groot deel van het jaar stond hij voor dag en dauw op om in de bossen of bergen te wandelen. Toen pianiste Florence May hem vroeg hoe ze haar spel kon verbeteren, antwoordde hij: ‘Continu in het bos lopen.’

Bekijk concerten met Brahms

Over Johannes Brahms

‘Bereid je vrouw voor op een gruwelijke aanblik’, schreef Johannes Brahms aan een bevriend dirigent. Sinds enige tijd begaf hij zich in het leven voorzien van een forse baard. De voorzichtige voorbereiding is typerend voor een componist die als geen ander bereid was tot zelfrelativering.

Ook als het hem tegenwerkte. Er hadden heel wat meer Brahms-werken in omloop kunnen zijn, ware het niet dat hij zelf er zo veel vernietigd heeft. Of herschreven, of allebei. Door zijn hele loopbaan heen liep een bewustzijn dat het altijd beter kan. Tegen een wat weigerachtig orkest, dat niet blij werd van een van zijn Serenades, zei Brahms: ‘Heren, ik ben me ervan bewust dat ik niet Beethoven ben.’

De muziek werd Brahms, wiens vader hoornist en contrabassist was, met de paplepel ingegoten. Zijn ouders stimuleerden hem om er zijn beroep van te maken, althans: als uitvoerend musicus. Dat de jonge pianist, die al vanaf zijn tiende jaar openbaar optrad, eigenlijk liever componeerde, vonden zij en zijn leraren maar niets.

Inderdaad werd Brahms een verdienstelijk solist en vooral ook begeleider van violisten als de Hongaar Ede Reményi. Vanaf zijn twintigste sloeg de balans definitief om naar het zelf scheppen van muziek. Hij leerde Franz Liszt kennen, en Robert Schumann hielp hem zijn muziek uit te geven. Vanaf dat moment combineerde Brahms een steeds internationaler wordende loopbaan met schrijfperiodes, vaak ergens teruggetrokken op het platteland.

Hij richtte zich voornamelijk op absolute muziek: muziek zonder specifiek benoemd verhaal. Hij schreef symfonieën, werk voor allerlei kamerensembles, maar ook koorwerken en liederen. Toen hij tegen de zestig liep, was hij voornemens met pensioen te gaan, maar deed hij via klarinettist Richard Mühlfeld een nieuwe muzikale liefde op. De klarinet zou hem inspireren tot diverse roerende werken.

Brahms trad zes keer op in Nederland, onder meer als dirigent van zijn Derde symfonie. Erg gelukkig werd hij niet van de lokale musici: ‘Naar Amsterdam kom ik alleen nog terug om goed te eten en te drinken.’ Overigens reisde hij wel degelijk opnieuw af voor zijn Vierde symfonie, maar nu nam hij een eigen orkest mee.