Een symfonie uit het kamp

De joodse componist Viktor Ullmann beklaagde zich tijdens zijn gevangenschap in het concentratie­kamp Theresienstadt niet over de mensonterende leefomstandigheden, maar over het ontbreken van muziekpapier – hij gebruikte de achterzijde van weggegooide deportatielijsten om zijn muzikale invallen vast te houden. Zijn symfonieën noteerde hij in de vorm van pianosonates, met hier en daar een aantekening over de instrumentatie; ze praktisch uitwerken was voor hemzelf uiteraard volkomen zinloos. Op voorbeeldige wijze heeft de Duitse componist Bernhard Wulff Ullmanns schetsen ontcijferd en uitgewerkt tot volledig overtuigende partituren.

Mendelssohn en Strauss

Dankzij het immense succes van zijn opera Der Rosenkavalier en het symfonische gedicht Also sprach Zarathustra werd Richard Strauss beschouwd als de grootste levende Duitse toondichter. Hij leek onaantastbaar – en gedroeg zich ook zo – maar stond intussen doodsangsten uit om zijn joodse kleinkinderen. Het Vioolconcert van Felix Mendelssohn werd in Amsterdam na vijf jaar van gedwongen zwijgen pas weer gespeeld door het Concertgebouworkest, op 1 september 1945. Solist was toen de joodse concertmeester Jo Hekster.