‘We zijn pas tevreden als de gasmeter op nul staat’

Deze zomer zette Het Concertgebouw een belangrijke stap in zijn groene missie: de oude, energieslurpende koelmachine op het dak werd vervangen door warmtepompen. Die pompen zijn het nieuwste van het nieuwste, zegt Willem van Lambalgen. ‘We zijn meteen maar voor de duurzaamste variant gegaan die draait op zogeheten natuurlijk koudemiddel. De verwachting is dat Het Concertgebouw hiermee vijftig procent op zijn gasverbruik zal besparen.’

Hoe kunnen we verder verduurzamen, rekening houdend met het monumentale karakter?

Van Lambalgen is projectleider bij Adviesbureau DWA en vormt de schakel tussen Het Concertgebouw en de uitvoerende partijen. ‘Samen maken wij duurzaamheid werkend!’ is het motto van DWA dat zich richt op de toekomstbestendigheid van gebouwen en gebieden. ‘Al sinds 2012 staat duurzaamheid op de agenda van Het Concertgebouw’, vertelt Laurien van Straalen. ‘We begonnen met het laaghangend fruit plukken: kleine aanpassingen die snel resultaat opleverden, zoals de overstap naar ledverlichting. Maar wij wilden méér. Hoe kunnen we verder verduurzamen, rekening houdend met het monumentale karakter? Die vraag legden wij drie jaar geleden bij DWA neer.’

Laurien van Straalen: ‘Al sinds 2012 staat duurzaamheid op de agenda van Het Concertgebouw.’

Warmtekoudeopslag

Er rolde een strategisch plan uit dat loopt tot 2028. ‘Dat zijn we nu op operationeel niveau aan het uitwerken’, aldus Van Lambalgen. Een van de wensen is een warmtekoudeopslag: een techniek waarbij de bodem dient als energieopslag om het gebouw te verwarmen en te koelen. Van Lambalgen, hoopvol: ‘Daarmee kan Het Concertgebouw straks helemaal van het gas af.’ Van Straalen: ‘Vorig jaar hebben we een proefboring gedaan op een parkeerplek bij de Artiestenentree. Dat was meteen een test of een warmtekoudeopslag geen negatieve invloed heeft op bijvoorbeeld de fundering.’ De resultaten waren positief. Het wachten is nu op de benodigde vergunningen.

Willem van Lambalgen: ‘Met een warmtekoudeopslag kan Het Concertgebouw straks helemaal van het gas af.’

Op de verlanglijst staan ook zonnepanelen. Vanwege de monumentale status van het pand komt daar nogal wat bij kijken, legt Van Lambalgen uit. ‘We onderzoeken nu of we de panelen kunnen integreren in het zinken dak, zodat ze aan het zicht worden onttrokken.’ Daarnaast kijken ze naar de mogelijkheid om een sedumdak aan te leggen. Van Straalen: ‘Het balkon van de Antichambre bijvoorbeeld bestaat geheel uit tegels, dit geeft veel hitte af. Met meer groen kun je dit verminderen.’

We onderzoeken of we zonnepanelen kunnen integreren in het dak

Kroonluchters

De kroonluchters in de zalen krijgen ledverlichting. Vier jaar lang is gewerkt aan de ontwikkeling van het perfecte kaarsje, vertelt Van Straalen. ‘Het ledkaarslampje heeft precies de tint en sprankeling van het huidige halogeenkaarsje.’ Bij de huidige verbouwing van de Kleine Zaal worden meteen de lampen vervangen. Volgend jaar is de Grote Zaal aan de beurt.

Nu de Kleine Zaal in verbouwing, worden de kaarsjes in de kroonluchters vervangen door led

Over verbouwen gesproken: behalve de Kleine Zaal ging deze zomer ook de Artiestenfoyer op de schop. Dat was hét moment om het ventilatiesysteem in te ruilen voor een energiezuinige variant. Van Lambalgen: ‘Het is natuurlijk niet handig om volgend jaar de plafonds weer open te halen. Zo kijken we steeds: welke projecten komen eraan? Wat nemen we mee in de verbouwing, wat stellen we nog even uit?’

Uitdagingen

Een monument als Het Concertgebouw kent zijn uitdagingen. Dat geldt niet alleen voor de plaatsing van zonnepanelen op het dak. ‘Alles wat de esthetiek en akoestiek raakt, is een bijzonder complexe uitdaging’, aldus Van Lambalgen. Ook in de dagelijkse praktijk lopen ze tegen beperkingen aan. Van Straalen: ‘Onze directeur zei eens: je draait hier op zolder een schroefje aan, maar je hebt er in de kelder last van. Er is in het verleden zo vaak verbouwd dat je niet van een vaste standaard kunt uitgaan en steeds weer voor verrassingen komt te staan.' Van Lambalgen knikt: ‘Het gebouw is zo complex dat we onze plannen voortdurend moeten bijstellen.’ Die flexibiliteit past hem wel. ‘Ik denk graag in praktische oplossingen.’

Ook met kleine aanpassingen kun je een verschil maken

Regelmatig maken ze samen een rondje door het gebouw. Van Straalen: ‘Dan komen we van alles tegen: een stoombevochtiger die eigenlijk overbodig is, of ruimtes waar de verlichting continu aanstaat. Daar plaatsen we sensoren. Het hoeft niet altijd groots te zijn; ook met kleine aanpassingen kun je een verschil maken.’

Verantwoordelijkheid

Alle stappen en stapjes die Het Concertgebouw zet zijn nodig om het gebouw in optimale conditie door te geven aan toekomstige generaties. Van Straalen: ‘Ik ben er trots op dat we onze maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Het gebouw is dan wel bijna honderdveertig jaar oud, maar ook wij kunnen verduurzamen. Dat willen we naar de buitenwereld toe uitstralen om ook anderen te inspireren.’

Het gebouw is bijna honderdveertig jaar oud, maar ook wij kunnen verduurzamen

Dit voorjaar reisden ze samen met een paar collega’s naar de fabriek in Italië om de warmtepompen met eigen ogen te zien. Inmiddels staat de installatie te pronken op het dak. Een mijlpaal? Van Lambalgen: ‘Zeker, maar we zijn pas echt tevreden als de gasmeter op nul staat.’ Het Concertgebouw blijft bouwen aan zijn groene missie. ‘Ik denk dat we over een jaar alweer veel verder zijn.’ Lachend: ‘Dus misschien moeten we dan nog eens een interview doen?’

De nieuwe warmtepompen staan te pronken op het dak van Het Concertgebouw

De verduurzaming van Het Concertgebouw wordt mogelijk gemaakt dankzij bijdragen van de VriendenLoterij en Het Concertgebouw Fonds.