Maat Saxophone Quartet: ‘Wij zijn geen stel ego’s bij elkaar’

De musici van het Maat Saxophone Quartet hebben het razend druk. Niet alleen zijn ze dit seizoen als Rising Stars te horen in zestien Europese concertzalen, ook gaan ze op tournee naar Brazilië. Ze brengen een nieuw werk van Johan de Meij voor saxofoonkwartet en harmonieorkest in première, werken mee aan de internationale lancering van de virtuele opera Metamorphosis en maken in samenwerking met de Philharmonie Luxembourg een nieuwe kinderproductie. En dat is nog maar een greep uit hun activiteiten.

Alles wat we doen, doen we zo goed mogelijk

Pedro Silva en Mafalda Oliveira, respectievelijk tenor- en baritonspeler, zitten er bij de interviewafspraak in Het Concertgebouw desondanks ontspannen bij. ‘We zijn ambitieus, maar niet té’, zegt Pedro. Mafalda, naast hem op het bankje, knikt: ‘Alles wat we doen, doen we zo goed mogelijk, maar we zijn gelukkig geen stresskippen.’ Pedro: ‘Natuurlijk vragen we ons weleens af: hoe ziet ons leven er over één of twee seizoenen uit? Doen we genoeg? Tegelijkertijd: vijf jaar geleden hadden we niet kunnen bedenken wat wij nu hebben bereikt.’

Historie

De vier Portugese saxofonisten ontmoetten elkaar in Nederland, waar ze alle vier studeerden bij Arno Bornkamp. Begin 2018 speelden ze voor het eerst samen. Dat jaar wonnen ze de Prémio Jovens Músicos, de belangrijkste klassieke-muziekprijs van hun geboorteland. Daarna ging het snel. Met hun avontuurlijke programma’s trokken zij de aandacht. In 2022 schreven zij ook de Dutch Classical Talent Award op hun naam. Inmiddels brachten ze drie albums uit.

De musici kijken uit naar hun Rising Stars-concert in Het Concertgebouw. Eén keer eerder speelden ze in de Kleine Zaal, tijdens een lunchconcert in 2019. ‘Je voelt er de historie’, zegt Pedro. Mafalda is het met hem eens: ‘De akoestiek maakt van elke noot iets prachtigs.’ Ze is dol op het Nederlandse publiek. ‘De mensen hier zijn heel nieuwsgierig. Regelmatig stappen ze op ons af om een praatje te maken.’

Blackbird

In Het Concertgebouw brengen ze het programma Blackbird, een verwijzing naar het succesnummer van The Beatles. Pedro: ‘De blackbird staat symbool voor de zwarte vrouw die opstaat ondanks onderdrukking. Wij vonden het zo’n krachtig thema dat we besloten daaromheen een theatraal concert te maken over emancipatie, over componisten die in muziek hun stem lieten horen.’

De blackbird staat symbool voor de zwarte vrouw die opstaat ondanks onderdrukking

Vooral vrouwen zijn op het programma te vinden. Zo spelen ze een nieuwe compositie van de Servisch-Amerikaanse componist Aleksandra Vrebalov, die speciaal voor hun Rising Stars-tournee is geschreven: Four Faces, Four Wings. Daarnaast klinken werken van Hildegard von Bingen, Lili Boulanger en Henriette Bosmans. Componist Camiel Jansen maakte van zowel Blackbird als Nina Simones Porgy I Is Your Woman Now, oorspronkelijk uit Gershwins opera Porgy and Bess, een bewerking voor saxofoonkwartet.

De eerste concerten van de Rising Stars-tournee zitten erop. De serie, een initiatief van de European Concert Hall Organisation, bestaat dertig jaar. De Maat-musici vinden het een hele eer dat zij zich mogen voegen in de imposante rij van eerdere genomineerden. Pedro: ‘Carlos Ferreira, soloklarinettist van het Concertgebouworkest, was vorig seizoen Rising Star. Hij komt ook uit Portugal, heel bijzonder.’ In elke stad kwamen ze tot nu toe wel oude bekenden tegen. Mafalda: ‘Mensen met wie we hebben gestudeerd, of die we nog kennen uit Portugal. Dat maakt de tournee extra leuk.’

Grenzen opzoeken

Maat staat voor vernieuwing. Door samenwerkingen met andere disciplines zoeken de musici de grenzen op van het klassieke saxofoonkwartet. De connectie met het publiek en met de wereld om hen heen is voor hen essentieel. Zo maakten ze eerder een voorstelling over de klimaatcrisis. ‘Muziek is abstract en biedt ruimte voor reflectie’, zegt Mafalda. ‘Wij willen mensen tot denken aanzetten.’ De gesprekken onderling gaan niet alleen over muziek, maar vaak ook over politiek, voegt Pedro toe. ‘Wij zijn geen vechters, geen mensen van pointing fingers. Onze houding in deze gepolariseerde wereld is: let’s talk about it.’

Muziek biedt ruimte voor reflectie

Waar komt de naam Maat Saxophone Quartet vandaan? Pedro lacht: ‘We wilden een naam die zowel een link had met Portugal als met Nederland. Maat is een modern museum in Lissabon, gelegen aan het water, een markant bouwwerk. Omdat we nog nauwelijks Nederlands kenden, vertaalden we het woord met Google Translate.’ Een toevalstreffer, bleek, want behalve collega’s zijn ze ook maatjes.

Relatie met vier

Die vriendschap is hun basis, zegt Pedro. Hij en altsaxofonist Catarina Gomes zijn een stel, maar ook met de rest van de groep is de band hecht. Pedro: ‘Uiteindelijk hebben we een soort relatie met zijn vieren. Wij zijn geen stel ego’s bij elkaar. Er is niet één baas, we respecteren elkaar en maken samen een klank.’ Ook in hun vrije tijd doen ze van alles samen. Padel spelen bijvoorbeeld, of hardlopen. ‘Of gewoon eten en lol maken.’

Er is niet één baas, we respecteren elkaar en maken samen een klank

Inmiddels spreken ze trouwens prima Nederlands. Slechts af en toe schakelen Mafalda en Pedro over op het Engels om bepaalde details te verduidelijken. Ook op andere vlakken zijn de Portugezen volledig ingeburgerd. Zo fietsen zij zich helemaal suf, vanuit Zuidoost – waar drie van de vier leden wonen – naar de repetitieruimte op NDSM bijvoorbeeld, en weer terug. Van het rijke culturele leven in de hoofdstad genieten ze volop. Mafalda: ‘Ik hou van de diversiteit van Amsterdam. Je hebt er van alles: grote zalen als Het Concertgebouw, maar ook kleine filmhuizen en kunstcafés.’

Twee culturen

Ze leren veel van de Nederlandse directheid. Pedro: ‘In Portugal vatten mensen kritiek al gauw persoonlijk op, ze zijn bang elkaar te beledigen. We zijn het nu gewend om dingen meteen uit te spreken, bijvoorbeeld als tijdens een repetitie iets niet goed gaat. Van die mentaliteit hebben wij als kwartet veel profijt.’

In Nederland voelen wij ons Portugees, in Portugal Nederlander

De Maat-musici leven tussen twee culturen in. ‘In Nederland voelen wij ons Portugees, in Portugal Nederlander’, zegt Pedro. Waar ligt hun toekomst? Die vraag blijkt niet zo simpel te beantwoorden. ‘We hebben slechts één afspraak: iedereen in het kwartet moet blij zijn met wat we doen. En zolang dat zo is, gaan wij door op de ingeslagen weg.’