Mahlerman doet verslag - Dag 9

Ken je dat? Concerten waar je met veel verwachtingen heen trekt, maar die je ontgoochelen. Dan ken je dit ook: concerten zonder verwachtingen die - misschien net daardoor - een voltreffer zijn. Van die laatste bleek de uitvoering van de Achtste symfonie een illustratie. Voller dan dat kan je niet worden getroffen. ‘Ik zal deze avond mijn hele leven niet meer vergeten’, sprak Klaus Mäkelä op de Mahler Late Night bij Vrouwkje Tuinman. Zo zijn er ongetwijfeld nog.

Je knippert natuurlijk even met de ogen, bij de aanblik van een podium dat is volgestouwd met 430 orkestleden en koorleden. De ‘Symphonie der Tausend’ was uiteindelijk maar een marketingterm, maar een kleine helft is ook al imposant. En hoe zou dat achter het podium zijn? Hoe manage je deze volksstromen door de gangen van Het Concertgebouw? Hoeveel broodjes zijn dat voor tijdens de pauze? Het is niet alleen een muzikale maar ook organisatorische krachttoer. Bovendien boezemt een massa me doorgaans wat schrik in. Het feit dat het allemaal muzikanten zijn, verandert daar wel iéts aan, maar helemaal gerustgesteld ben ik toch niet. Wie weet word je weggeblazen door een muur van geluid, een tsunami waarin zangers, orkest en koor beurtelings hun hoofden boven water steken en almaar harder gaan spelen - hé, wij doen ook mee!

Wahn! Wahn! Van bij het machtige Veni Creator Spiritus aan het begin tot aan het slot vol vergeving: hoe helder en logisch klonk het allemaal. Nooit kreeg je het idee dat dit holle bombast was, decibels om mee uit te pakken. ‘Mahler zette de grote middelen niet in voor de kracht, maar voor de polyfonie en de kleuren’, sprak Mäkelä. Vrouwkje Tuinman liet de wijsheid even resoneren in het zaal, waar de muziek nog als wierook in de lucht hing. Van die polyfonie hoor je weinig als je de Achtste symfonie op cd beluistert of door de koptelefoon terwijl je het gras maait. Zelfs de beste opname doet geen recht aan de potentie van deze muziek. Dit vraagt om een uitvoering zoals vrijdagavond. Muziek, muzikanten, publiek en gebouw werden één. Het Concertgebouw trilde op z’n heipalen. De solisten waren een tribunaal voor onze zielen met Michael Nagy als opperrechter. Miriam Kutrowatz, een engel was ze, zoals ze op het zijbalkon verscheen als de Mater Gloriosa die ons verlossing bracht. Je verwachtte dat er mensen zouden opstaan om in het gangpad te knielen. Deze Mahler 8 was een transcendente ervaring.

Opvallend: Klaus Mäkelä liet de eer volledig aan de solisten, de koren en het orkest. Hij sprong niet eens op de bok voor zijn deel van het applaus, hoogstens gaf hij de partituur wat klapjes – nice one, ouwe Gustav. Het publiek schuifelde beduizeld de zaal uit, greep naar een glas wijn en probeerde onder woorden te brengen wat er was gebeurd. Niemand was nog dezelfde als twee uur daarvoor.

In het festivalboek Mahler’s Universe omschrijft Concertgebouwdirecteur Simon Reinink de opeenvolging van Mahlers symfonieën als een muzikale beklimming van de Mount Everest: de lucht wordt steeds ijler. Fietsers kunnen het vergelijken met het beklimmen van de Mount Ventoux. Op een bepaald moment kom je uit het bos, boven de bomen en is er alleen nog een tocht door een maanlandschap. Met de Achtste symfonie kwamen we uit het bos, vandaag trekken we met de Negende symfonie door het maanlandschap in en wordt de lucht ijler. De Berliner Philharmoniker onder leiding van Kirill Petrenko dient zich aan. Hoe kan je nou géén verwachtingen hebben?

Tot morgen,

Pater ecstaticus

Mahlerman

Drie momenten:

• Hoe Mahler er toch nog in slaagt een altvioolsolo in dit kolossale werk te smokkelen.
• De eerste minuten van het tweede deel, een instrumentale psycho-analyse voor menig luisteraar.
• Het voltallige solistenensemble. En de koren. En het kinderkoor. En het orkest. En alles.