Mahlerman doet verslag - Dag 1

Mahler is in Amsterdam. Daar is hij altijd wel een beetje, op zijn manier, maar nu lijkt hij er echt te zijn. Je voelt het en straks hoor je het ook, op het derde Mahler Festival. Ik ben één van de tweeduizend mahlerianen in de zaal, van nieuwsgierigen tot neuroten, uit alle hoeken van de wereld.

Het heeft iets van een pelgrimstocht, een bedevaart naar de plek waar een heilige wonderen verrichtte of aan gelovigen verscheen. Toegegeven: Het Concertgebouw heeft wel iets van een kathedraal, maar relieken zijn er bij mijn weten niet. Geen haren die Gustav zich uit het hoofd rukte na een ongelijke inzet tijdens een repetitie. Geen stuk vingernagel dat hij van pure stress afbeet vlak voor hij de grote trap afdaalde. Geen bonnetje van een kroegentocht met Mengelberg of Diepenbrock. Een wonder, dat is er wel: zijn oeuvre. Negen-en-een-halve symfonie en een Lied von der Erde. De liederen die als de kiezels van Klein Duimpje over zijn werk uitgestrooid liggen. Dat onvermijdelijke stuk pianokwartet, dat ook. We krijgen het allemaal te horen, tot volgende week zondag.

Hoe zal de sfeer zijn? Welke aanblik geeft dat, zo’n zaal vol mahlerianen? En wat doet dat met een mens? Iedereen heeft zijn verhaal over Mahler, dit festival voegt daar straks een hoofdstuk aan toe.

De enige andere muzikale pelgrimstocht waarmee ik dit kan vergelijken, zijn de Bayreuther Festspiele. Jaren geleden trok ik erheen voor een uitvoering van Lohengrin. Iets met ratten in de enscenering en Klaus Florian Vogt in de hoofdrol. Ik was behoorlijk ingenomen met Vogt, net als driekwart van de zaal. Die juichte hem hartstochtelijk toe, waarna een harde kern van opzij in de parterre hem even hartstochtelijk uitjouwde. Zo ging dat een tijdje heen en weer: als het gejuich hier stopte, begon het boegeroep daar en vice versa. Het had een ruimtelijk effect dat aan Stockhausen deed denken. Gruppen voor toeschouwers of zoiets. Stel je voor dat het er straks ook zo aan toe gaat, omdat Jaap van Zweden in de Zesde symfonie het Andante als tweede deel neemt, of juist niet.

Elke pelgrim zal je zeggen dat niet de bestemming het belangrijkst is, maar wel de reis. De onverwachte ontmoetingen met andere pelgrims, de plaatselijke bewoners die je zomaar een bed voor de nacht aanbieden, de geur in slaapzalen, het leven en lijden onderweg. Ik heb de voorbije maanden zo weinig mogelijk Mahler geluisterd, behalve dan naar de puike podcast Mahler! (met uitroepteken). Daarin vlooien drie ongeneeslijke mahlerianen – Thomas Oliemans, Gijs Groenteman en Thomas de Jonker – elke symfonie uit, als nerds op een jongenskamer die een walkthrough van een game uitschrijven. Grondig, heel grondig, maar zonder de kroon helemaal te ontbloten. Het helpt je alleszins om verborgen parels te ontdekken. Neem nu die compleet van de pot gerukte passage aan het eind van de Tweede symfonie, vlak voor het koor slaapdronken ‘Auferstehen’ murmelt. De apocalyps lijkt een feit, gewonde trompetten in de verte, voor ons dwalen een fluitist en een piccolospeler rond, allebei shellshocked –hé, vliegt daar een drone? Het zijn maten die me altijd ontglipt waren en die me nu nooit meer loslaten. Een wonder, ook al.

Maar we lopen vooruit. Eerst het concert op vrijdagmiddag met liederen, en ’s avonds de Eerste symfonie met het Concertgebouworkest onder leiding van Klaus Mäkelä. Spoiler alert: het is mijn lievelingssymfonie.

Nicht schleppen,

Mahlerman